อุทยานแห่งชาติเขาสก จังหวัดสุราษฎร์ธานี ภูเขาดินกับภูเขาหินปูน ศูนย์กลางแห่งป่าฝน

อุทยานแห่งชาติเขาสก ตั้งอยู่หมู่ที่ 6 ตำบลคลองสก อำเภอพนม จังหวัดสุราษฎร์ธานี บริเวณตอนใต้ของประเทศไทย คือดินแดนศูนย์กลางของขุนป่าแห่งป่าฝน เป็นผืนป่าดิบชื้นผืนใหญ่ที่สุดและมีความสำคัญของภาคใต้ มีเนื้อที่ทั้งหมด 738.74 ตารางกิโลเมตร หรือราว ๆ 461,712.5 ไร่ อาณาเขตทิศเหนือจดเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าคลองแสงและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าคลองนาคา ทิศใต้จดนิคมสหกรณ์พนม ทิศตะวันออกจดเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าคลองแสงและเขื่อนรัชชประภา และทิศตะวันตกจดอุทยานแห่งชาติศรีพังงา มีพื้นที่ครอบคลุมอยู่ในท้องที่อำเภอพนมและอำเภอบ้านตาขุน จังหวัดสุราษฎร์ธานี

สภาพภูมิประเทศโดยทั่วไปเป็นภูเขาดินกับภูเขาหินปูนสูงสลับซับซ้อน โดยเฉพาะช่องแคบเขากาเลาะมีลักษณะเป็นภูเขาหินปูนที่มียอดแหลมระเกะระกะ มีแนวหน้าผาที่สูงชันบางแห่งป็นแท่งสูงขึ้นไปในอากาศคล้ายกันกับหอคอยสูง สภาพป่าโดยทั่วไปของอุทยานแห่งชาติเขาสก เป็นป่าดงดิบชื้นที่สมบูรณ์มาก ลักษณะสภาพทั่วไปรกทึบ มีเรือนยอดต่อเนื่องจากชั้นบนสุดลงมาถึงพื้นดิน พบพันธุ์ไม้ที่สำคัญ เช่น ตะเคียนทอง ไข่เขียว จิกเขา นาคบุตร ยางเสียน ตาเสือ ตังหนใบใหญ่ เสียดช่อ คอแห้ง สะตอ เต้าหลวง ฯลฯ พืชพื้นล่าง เช่น ปุด เร่ว หวายขริง ปาล์มช้างไห้ หวายเดา ฯลฯ และด้วยความสมบูรณ์ของผืนป่าอุทยานแห่งชาติเขาสก จึงเป็นแหล่งรวมพืชหายากกับพืชเฉพาะถิ่น อาทิ สังวาลย์โนรี เอื้องฝาหอย มหาสดำ หมากพระราหู รองเท้านารีเหลืองกร บัวผุด ฯลฯ และอุทยานแห่งชาติเขาสก ยังเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่านานาชนิดกับสัตว์ป่าสงวนอย่าง แมวลายหินอ่อน เลียงผา เก้งหม้อ และสมเสร็จ

ประวัติความเป็นมา

เขาสก แต่เดิมชาวบ้านเรียกกันว่า บ้านศก แต่ก่อนหน้านั้นเรียว่า บ้านศพ ซึ่งสาเหตุที่เรียกว่าบ้านศพนั้น คนเก่าแก่เล่าว่าเมื่อสมัยก่อนเป็นหมู่บ้าน อยู่กลางป่าไม่สามารถติดต่อกับที่ไหนได้เลย เมื่อในสมัยรัชกาลที่ 2 พม่าได้ยกทัพมาตีตะกั่วทุ่ง ตะกั่วป่า ฉลาง (ภูเก็ต) ชาวบ้านจึงหนีเข้าป่าขึ้นเขานมสาวเขาสก แล้วมาตั้งบ้านเรือนเพื่อทำมาหากินปลูกพืชหาป่าล่าสัตว์ แต่ต่อมาได้เกิดโรระบาด ทำให้ชาวบ้านเสียชีวิตเป็นจำนวนมาก บ้านศกจึงกลายเป็นบ้านร้าง

ต่อมาในปี พ.ศ. 2504 บริษัทมหาไทยได้ทำการตัดถนนจาก อำเภอพุนพิน จังหวัดสุราษฎร์ธานี ไปยังอำเภอตะกั่วป่า จังหวัดพังงา ผ่านบ้านศกและเขาสก โดยคนงานนับพันคนได้ทำการสร้างบ้านพักที่เชิงเขาพันธุรัตน์และล่าสัตว์โดยใช้เครื่องมือที่ทันสมัย ประกอบกับการเดินทางไปมาที่มีความสะดวก ชาวบ้านจากจังหวัดนครศรีธรรมราช ชุมพร ประจวบคีรีขันธ์กับสงขลา จึงเริ่มพากันมาจับจองที่ดิน ทำให้มีการตัดไม้ทำลายป่า ขอสัมปทานขุดแร่ และสัมปทานป่าไม้ ส่งผลให้ป่าไม้กับสัตว์ป่าลดลงอย่างมาก

การจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติเขาสก

ในปี พ.ศ. 2519 ได้มีการสำรวจสภาพภูมิประเทศกับสภาพป่าทางเครื่องบิน พบว่าป่าโครงการไม้กระยาเลย คลองแสง คลองหยี เกือบทั้งหมดเป็นภูเขาสลับซับซ้อน โดยเฉพาะป่าบริเวณเขาสกเป็นป่าที่มีความสมบูรณ์ มีน้ำตกที่งดงามหลายแห่ง ซึ่งเป็นต้นน้ำลำธารของแม่น้ำตาปี มีสัตว์ป่าชุกชุม และยังไม่เคยผ่านการทำไม้มาก่อน จึงน่าจะกำหนดให้เป็นอุทยานแห่งชาติเพื่อจะได้อนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติไม่ให้ถูกทำลาย และยังเป็นประโยชน์ในการท่องเที่ยว รวมถึงมีประโยชน์ต่อการศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับธรรมชาติกับสิ่งแวดล้อม

กองอุทยานแห่งชาติ กรมป่าไม้จึงได้ทำการนำเสนอต่อคณะกรรมการอุทยานแห่งชาติ มีมติเห็นชอบ ให้ป่าบริเวณคลองหยีและคลองพระแสง ในท้องที่ ตำบลไกรสร ตำบลเขาพัง อำเภอบ้านตาขุน และ ตำบลคลองศก ตำบลพนม อำเภอพนม จังหวัดสุราษฎร์ธานี เป็นอุทยานแห่งชาติ เมื่อวันที่ 22 ธันวาคม พ.ศ. 2523 และในปัจจุบันได้มีการผนวกพื้นที่ อ่างเก็บน้ำเหนือเขื่อนรัชชประภา ซึ่งอยู่ในท้องที่ ตำบลตะกุกเหนือ อำเภอคีรีรัฐนิคม จังหวัดสุราษฎร์ธานี ให้เป็นอุทยานแห่งชาติ เมื่อวันที่ 2 สิงหาคม พ.ศ. 2537 ซึ่งนับเป็นอุทยานแห่งชาติแห่งที่ 22 ของประเทศไทย

การเดินทางไปยังอุทยานแห่งชาติเขาสก

โดยรถยนต์ จะมีสองเส้นทางคือ จากอำเภอเมืองสุราษฎร์ธานีหรืออำเภอตะกั่วป่า จังหวัดพังงา ตามเส้นทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 401 (สุราษฎร์ธานี-ตะกั่วป่า) แยกเข้าอุทยานแห่งชาติเขาสก ตรงหลักกิโลเมตรที่ 109 ไปอีกประมาณ 1.5 กิโลเมตร ก็จะถึงที่ทำการอุทยานแห่งชาติ

อุทยานแห่งชาติเขาสก มีเส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติ 3 เส้นทาง

เส้นทางที่ 1 น้ำตกบางหัวแรด-น้ำตกโตนกลอย

เส้นทางนี้จะเริ่มเดินจากที่ทำการอุทยานฯ และข้ามคลองบางเลนไปยังน้ำตกบางหัวแรด ซึ่งเป็นน้ำตกขนาด 2 ชั้น ไม่สูงมาก แต่มีความสวยงามและน่าลงเล่นน้ำไม่น้อย โดยอยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานฯประมาณ 3 กิโลเมตร จากน้ำตกบางหัวแรดก็ให้เดินเลียบไปตามคลองสก ประมาณ 120 เมตร จะเจอกับน้ำตกวิ่งหิน เมื่อเดินต่อไปเรื่อยๆ ตามเส้นทางเดินเท้าเลียบคลองสกประมาณ 40 เมตรก็จะผ่านวังยาว ซึ่งเป็นวังน้ำลึก โดยให้เดินขึ้นภูเขาเตี้ยๆ ข้ามคลองสก ไปตามทางแยกซ้ายประมาณ 5 กิโลเมตร ก็จะเจอกับน้ำตกธารสวรรค์ ซึ่งมีลักษณะเป็นแนวโค้งคล้ายแนวรุ้งกินน้ำ มีความสวยงามมาก เมื่อออกจากน้ำตกแห่งนี้ก็ให้เดินเลียบคลองสกไปอีก 2 กิโลเมตร จะเจอกันต้นน้ำ ที่มีลักษณะเป็นหน้าผาหันหน้าเข้าหากัน โดยแต่เดิมเป็นภูเขา แต่ถูกน้ำกัดเซาะจนกลายเป็นลักษณะดังกล่าว โดยตรงจุดนี้ก็เป็นสถานที่ลอยเถ้าอังคารของท่านพุทธทาส จากนั้นก็ให้เดินเท้าปีนเขาไปอีกประมาณ 3 กิโลเมตร จะถึงน้ำตกโตนกลอย ซึ่งเป็นน้ำตกชั้นเดียว มีน้ำไหลแรงตลอดปี โดยเมื่อรวมระยะทางทั้งหมดแล้ว มีความยาวประมาณ 9 กิโลเมตร เส้นทางเดินง่ายไม่ลำบาก นักท่องเที่ยวจึงสามารถเดินได้เอง

เส้นทางที่ 2 น้ำตกสิบเอ็ดชั้น

สำหรับเส้นทางนี้จะมีความลำบากหน่อย คือจะต้องปีนภูเขาสู่น้ำตกสิบเอ็ดชั้น และเส้นทางในการเดินมีความชันพอสมควร แต่ก็สามารถเดินเองได้โดยไม่ต้องมีเจ้าหน้าที่นำทาง ซึ่งมีระยะทางในการเดินทั้งหมดประมาณ 4 กิโลเมตร

เส้นทางที่ 3 น้ำตกสิบเอ็ดชั้น เป็นวงกลม

สำหรับเส้นทางนี้จะใช้เส้นทางเดียวกันกับเส้นทางที่ 2 นั่นเอง แต่จะเดินแบบเป็นเส้นวงกลม และมีทางเดินเป็นขั้นบันได ซึ่งเดินง่าย โดยไม่ต้องมีเจ้าหน้าที่นำทางเหมือนกัน ซึ่งตามเส้นทางก็จะมีป้ายสื่อความหมายอยู่ และมีระยะทางในการเดินทั้งหมดรวม 2 กิโลเมตร

สถานที่เที่ยวที่น่าสนใจ

ในเขาสก มีสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจ โดดเด่นและเป็นที่นิยมดังนี้

• วังยาว เป็นจุดรวมของน้ำตกที่สวยงาม ได้แก่ น้ำตกบางหัวแรด เป็นน้ำตกขนาดเล็ก มี 2 ชั้น โดยชั้นแรกจะไหลจากบางหัวแรดลงสู่คลองสก ส่วนชั้น 2 อยู่ในคลองสก และน้ำตกวิ่งหิน ซึ่งมีน้ำไหลลงมาบรรจบอย่างสวยงาม โดยเหนือขึ้นไปจากน้ำตกวิ่งหินประมาณ 40 เมตร ก็จะมีวังสำหรับเล่นน้ำเรียกว่า วังยาว เป็นจุดที่นักท่องเที่ยวนิยมมาเล่นน้ำกันมากที่สุด และอยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานเพียง 3 กิโลเมตรเท่านั้น
• ตั้งน้ำ เป็นภูเขาที่ถูกน้ำเซาะจนมีลักษณะเป็นหน้าผาหันเข้าหากัน ส่วนเบื้องล่างจะมีคลองสกไหลผ่าน โดยสถานที่แห่งนี้อยู่ห่างจากที่ทำการประมาณ 6 กิโลเมตร แต่ต้องเดินทางโดยทางเท้าเข้าไปเท่านั้น
• น้ำตกโตนกลอย เป็นน้ำตกชั้นเดียวที่เกิดจากคลองสก มีลานหินสำหรับนั่งพักผ่อนบนชั้นน้ำตกได้ และด้วยอากาศที่เย็นสบายจึงเหมาะกับการผ่อนคลายที่สุด โดยอยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานประมาณ 9 กิโลเมตร
• น้ำตกโตนไทร อยู่ห่างจากที่ทำการประมาณ 11 กิโลเมตร โดยเป็นน้ำตกที่อยู่ในลำคลองสก มีขนาดไม่สูงนัก
• น้ำตกธารสวรรค์ อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานประมาณ 9 กิโลเมตร โดยเป็นน้ำตกที่มีความงดงามมาก ซึ่งไหลลงมาจากหน้าผาชันและพุ่งโค้งคล้ายกัรุ้งกินน้ำ
• น้ำตกสิบเอ็ดชั้น เป็นน้ำตกที่มีลักษณะเป็นรูปขั้นบันได 11 ชั้น โดยน้ำตกจะไหลลงมาเป็นชั้นๆ ลดหลั่นกันตามร่องหน้าผาอย่างสวยงาม บริเวณชั้นล่างสุดจะมีแอ่งน้ำสำหรับลงเล่นน้ำได้ โดยอยู่ห่างจากที่ทำการ 4 กิโลเมตร
• น้ำตกแม่ยาย เป็นน้ำตกชั้นเดียว รถยนต์เข้าถึงได้ อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานประมาณ 4.5 กิโลเมตร